Muzyka organowa w liturgii

Chyba nie trzeba nikomu tłumaczyć, kim jest organista. Po prostu jest to muzyk potrafiący obsłużyć ten wspaniały instrument, jakim są organy kościelne.

Zacznijmy od wzmianki o tym instrumencie. Ks. Filaber pisze o organach tak:

„Rola organów w czasie sprawowania liturgii jest dzisiaj bardzo ograniczona. Dawniej, gdy wierni byli tylko ‘niemymi i biernymi widzami’ obrzędów liturgicznych, dźwięk organów zastępował ich czynne uczestnictwo. Organy mogą służyć podczas nabożeństwa jako akompaniament i wzmocnienie śpiewów wykonywanych zarówno przez zgromadzenie wiernych, jak przez scholę. Ich dźwięk nie może zagłuszać modlitw i śpiewu celebransa, ani też czytań lektora lub diakona (...) Jest rzeczą najwyższej wagi, aby wszystkie kościoły, a przede wszystkim bardziej znaczące, posiadały kompetentnych muzyków oraz wysokiej jakości instrumenty”.

Przygotowanie do posługi organisty

Ważne, aby parafia dbała o szkolenie młodych ludzi, którzy w przyszłości będą mogli podjąć się posługi jako organist(k)a. Głównie z inicjatywy księdza Proboszcza do posługi organisty w ostatnim czasie przygotowywali się:

Kacper Mirek, Marcel Krawczak, Mateusz Pawelec, Oliwia Mnich, Michał Wałeczek, Tomasz Wienchor, Robert Kozub i Wojciech Kiełkowski

W naszej diecezji osoby chcące podjąć się posługi organisty są otoczone szczególną opieką. Dlatego utworzono specjalne instytucje kształcące organistów. Jest to Studium Muzyki Kościelnej i Diecezjalna Szkoła Organistowska II stopnia w Gliwicach. Obie instytucje poza przygotowaniem muzycznym, przygotowują także organistów od strony liturgicznej. Osoby zainteresowane odsyłamy na stronę Diecezjalnej Szkoły Organistowskiej II stopnia i Studium Muzyki Kościelnej w Gliwicach.

Obecni organiści w naszej parafii

W naszym kościele posługę organisty pełni od 2010 roku Robert Kozub

Instrumejnt: 37 głosowe organy firmy Bronisława Cepki z Popowa koła Wronek, wybudowane w latach 1979-1982.

W 2013 roku (wrzesień) na stanie parafii jest pozytyw 3 głosowy, zbudowany przez Firmę Henryka Hobera z Olesna.

Posługa organisty nie jest wcale prosta, bo do gry w czasie liturgii trzeba się dobrze przygotować wcześniej. Zapoznać się z antyfonami mszalnymi i czytaniami, wziąć pod uwagę treść kazania, możliwości wiernych – przy wyborze śpiewów. Nie wspominając już o przygotowaniu literatury organowej do wykonania – wielu parafian tylko w kościele słucha muzyki na żywo – trzeba więc aby była to muzyka na najwyższym poziomie. Druga sprawa dotyczy porządku Mszy i nabożeństw w parafii, które często nie sprzyjają prowadzeniu życia towarzyskiego, czy rodzinnego. Często jest tak, że organista jest jedną z pierwszych osób pojawiających się w kościele. Dodatkowo pojawiają się śluby i pogrzeby, które często wywołują dodatkowy stres, gdy na przykład organista nie ma przygotowanego jakiegoś „szlagru” pochodzącego często z muzyki disco-polo. Pojawia się wtedy problem, bo jak wytłumaczyć rodzinie zmarłego, czy pani młodej, że tej piosenki nie można zagrać w kościele?

Funkcje organisty

Przejdźmy teraz do funkcji organisty (wg. Ks. Piotra Wiśniewskiego):
 

  • Akompaniament – obejmuje towarzyszenie wszystkim śpiewom ludu, scholi, kantora, psałterzysty i chóru wielogłosowego. Organiście wolno akompaniować także do odpowiedzi ludu, aklamacji, psalmu responsoryjnego, modlitwy powszechnej, śpiewów błagalnych (Panie zmiłuj się nad nami), hymnu Gloria, wyznania wiary, śpiewom towarzyszącym łamaniu chleba (Baranku Boży), Modlitwy Pańskiej oraz śpiewówobrzędu uwielbienia – i to przez cały rok liturgiczny – nawet w Triduum Paschalne.... W liturgii mszalnej znajdują się jednak takie śpiewy, wobec których zabrania się akompaniamentu. W myśl obowiązujących dokumentów nie wolno akompaniować śpiewom solowym celebransa i diakona, gdy spełniają oni właściwe sobie funkcje: celebransowi nie wolno akompaniować do prefacji, embolizmu, itp., a diakonowi do śpiewu Ewangelii. Jeśli zdarzy się jednak sytuacja, że kapłan lub diakon zastępuje w śpiewie np. psałterzystę wykonując psalm responsoryjny, wówczas akompaniament jest dozwolony, zakaz dotyczy bowiem funkcji, a nie osoby.

 

  • Solowa gra na organach – stanowi drugie z ważnych zadań organisty.....Gra solowa możliwa jest jedynie na początku, zanim kapłan przyjdzie do ołtarza, na ofiarowanie, podczas Komunii i na końcu Mszy świętej. Odpowiednia muzyka organowa może być wykonana również podczas obrzędu uwielbienia po zakończeniu Komunii św. Nie można jednak grą solową na organach zastępować śpiewu na wejście i Komunię świętą. Dziś bowiem nie można wykonywać w liturgii jakichkolwiek kompozycji. Co więcej, trzeba bezwzględnie wykluczyć utwory organowe zaczerpnięte z repertuaru świeckiego. Idealnie jest, gdy kompozycja pasuje do czytań mszalnych, charakteru liturgii i co najważniejsze ma zgodę uprawnionych osób i instytucji.

[fot. M. S. Jamroży]

Obowiązki organisty

* Przygotowanie muzyczne codziennej liturgii
* Nauczanie wiernych nowych pieśni
* Prowadzenie chóru i scholi
* Doskonalenie swoich umiejętności w grze organowej
* Szkolenie kantorów i psałterzystów
* Pogłębianie wiedzy liturgicznej.

Są to oczywiście tylko najważniejsze zadania dotyczące posługi organisty. Jest potrzeba dużej wyrozumiałości ze strony wiernych i duszpasterzy, dla muzyka kościelnego, który ma obowiązek na sumieniu, aby przestrzegać te zasady, które stawia im kościół, za to i za wszelkie dobre słowo dziękujemy, a zainteresowanych to posługą prosimy o zadawanie pytań np. w księdze gości lub osobiście. Zachęcamy też do lektury wielu publikacji i przepisów dotyczących organistów i muzyki w liturgii, które zmieniły się wraz z Soborem Watykańskim II.

[fot. M. S. Jamroży]                                                      

Organiści w parafii św. Teresy od 1933 roku

Za księdza Koniecznego: 

1. Gerard Rode 1933 – 1959

2. Erchard Ochamn 1959 – 1968

3. Wiktor Ogiewa 1968 – 1970

4. Sylwia Szweda 1970

5. Feliks Nowak 1970 – 1978

 

Organy w latach 1933-1979

(fotografia z książki P. Kunce "Dzieje parafii św. Teresy...” s.38;

 

 

Za księdza Kuschego: 

1. Jerzy Hrywaczewski 1978

2. Ryszard Klein 1978 -1988

 

 

 

Organy w 1983 roku
(fotografia z okładki książki "50-lecie kościoła św. Teresy")
 

Za księdza Schwanzera:

Marlena Czarnecka Cieślak 1988 – 1989

 

Za księdza Klemensa:

 1. Marlena Czarnecka-Cieślak 1989 - 1992

2. Joanna Zawierucha

3. Joanna Loch

4. Ewa Mańka

5. Piotr Jonik

6. Grzegorz Raszka

7. Jacek Szyguła

8. Agata Zganiacz 1992 – 1993

9. Brygida Tomala 1993 – 1995

10. Jerzy Hrywaczewski 1995 – 1997

11. Piotr Kunce 1997 – 2003

12. Sebastian Dusza

13. Helena Spyth

14. Tomasz Czernik

15. Natalia Zawada

16. Mateusz Buchwald 2003 – 2006

17. Wojciech Kiełkowski 2006 – 2012

18. Szymon Cichoń 2007 – 2013

19. Robert Kozub 2010 – nadal

20. Alina Czekała 2011 - 2013

21. Tomasz Jamrozik 2013 

22. Joanna Loch 2013 

23. Tomasz Wienchor

24. Marcel Krawczak